Tinh trùng dị dạng ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe sinh sản và khả năng làm cha của nam giới. Tình trạng này có thể là nhất thời hoặc mạn tính. Nhận biết bất thường của tinh trùng như thế nào và điều trị ra sao cho hiệu quả? Những thông tin chi tiết sẽ được chia sẻ qua bài viết dưới đây.
Mục lục
Tinh trùng dị dạng là gì?
Là bất thường vế hình thái tinh trùng (hình dạng và kích thước của tinh trùng). Đấu tinh trùng bình thường khi có đầu hình bầu dục, phần thân và đuôi dài thẳng. Tinh trùng dị dạng có đuôi kép, không đuôi, có hai đầu, đầu quá lớn hoặc đầu kim,… Ngoài số lượng, khả năng di động, hình dạng và kích thước tinh trùng cũng là những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới.
Các dạng hình thái của tinh trùng
Hình thái tinh trùng bất thường không có nghĩa nam giới sẽ vô sinh mà vấn đề có con tự nhiên khó khăn hơn bình thường. Hầu hết nam giới đều có hình thái tinh trùng không bình thường nhưng với mức độ ít hay nhiều. Quan trọng là tỉ lệ tinh trùng bình thường còn lại vận động tốt và có mật độ lớn trong tổng lượng tinh dịch xuất ra mỗi lần xuất tinh. Việc đánh giá kích thước, hình dáng và đặc điểm của tinh trùng thực hiện qua việc quan sát mẫu tinh trùng màu dưới kính hiển vi. Sử dụng thuốc nhuộm màu cho tinh trùng cho phép phân biệt các đặc điểm quan trọng thường gặp cũng như những phát hiện bất thường hình thái tinh trùng.
Theo tiêu chuẩn của WHO 2010, tỷ lệ hình dạng tinh trùng ở mức 4% được gọi là bình thường. Hình thái tinh trùng bất thường đôi khi chỉ là nhất thời do bất thường sinh tinh, tổn thương ở tinh hoàn hoặc do lối sống không lành mạnh. Vì vậy, bạn nên thực hiện xét nghiệm tinh dịch đồ để kiểm tra chắc chắn. Các dạng hình thái tinh trùng gồm 4 loại sau:
- Tinh trùng bình thường: Đầu hình bầu dục, phần trung tâm nguyên vẹn, một đuôi đơn thẳng.
- Tin trùng có đầu bất thường: Đầu lớn, đầu nhỏ, khuyết đầu, ít acrosome.
- Tinh trùng có đuôi bất thường: Đuôi ngắn, hai đuôi, ba hoặc đuôi bốn hoặc có các hạt nhỏ tế bào sau đuôi.
- Tế bào mầm chưa trưởng thành: Ít gặp
Nguyên nhân khiến tinh trùng dị dạng
Sự oxy hóa
Nguyên nhân hàng đầu khiến tinh trùng trở nên bất thường là do sự oxy hóa – một quá trình các gốc tự do mất điện tử tấn công tinh trùng non khiến cho cấu trúc tinh trùng bị tổn thương, dẫn tới những dị tật về hình thái bên ngoài của tinh trùng. Để giải quyết tình trạng bất thường này, chúng ta có thể sử dụng thuốc đồng thời bổ sung các chất như lycopene, Zn, Mg, Vitamin C… nhằm làm tăng tỷ lệ tinh trùng bình thường và giảm tỷ lệ tinh trùng bất thường.
Bệnh tật
Nam giới mắc phải các bệnh như nhiễm trùng đường tiết niệu, giãn tĩnh mạch, tinh hoàn bị tổn thương do biến chứng quai bị, các bệnh lây truyền qua đường tình dục làm tắc ống dẫn tinh, lao mào tinh hoàn… đều gây ảnh hưởng tới số lượng, chất lượng và hình thái tinh trùng.
Vấn đề tuổi tác
Tuổi tác không chỉ là yếu tố ảnh hưởng tới số lượng và chất lượng tinh trùng mà tuổi tác ngày càng tăng còn trở thành nguyên nhân khiến cho số lượng tinh trùng bị dị dạng gia tăng hơn. Đặc biệt, ở những nam giới từ 40 tuổi trở lên và mắc các bệnh về thần kinh hoặc tâm lý sẽ ảnh hưởng xấu tới khả năng thụ tinh.
Thiếu hụt dinh dưỡng
Tuy lượng tinh dịch được lưu trữ trong cơ thể nam giới chỉ là một chút ít nhưng nó cũng đòi hỏi cơ thể phải tiêu tốn rất nhiều chất dinh dưỡng để tổng hợp ra nó. Nếu cơ thể con người thiếu các nguyên tố vi lượng như kẽm và selen gây ảnh hưởng đến việc sản xuất và nuôi dưỡng tinh trùng. Điều này sẽ dẫn đến suy giảm chức năng tình dục, sẽ làm cho cơ thể suy giảm khả năng sản xuất tinh trùng, lượng tinh trùng giảm và thậm chí dẫn đến việc sinh ra các tinh trùng bất thường, dị dạng.
Môi trường sống và làm việc
Nam giới khi làm việc ở môi trường nhiệt độ cao có thể khiến suy giảm khả năng sản xuất tinh trùng. Đặc biệt với những người thường xuyên làm việc trong môi trường ion hóa, bức xạ, từ trường phát ra từ đường truyền dẫn điện, thiết bị điện công nghiệp hoặc các thiết bị gia dụng…có nguy cơ có nhiều tinh trùng bất thường hơn so với nam giới làm việc ở những môi trường khác.
Thường xuyên tiếp xúc với các chất độc hại
Các hóa chất độc hại như khí thải, thuốc diệt cỏ, thuốc diệt côn trùng, thuốc trừ sâu, kim loại nặng (cadmium, chì, arsenic),… sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến số lượng tinh trùng và tăng tỷ lệ tinh trùng bất thường. Điều này khiến cho việc thụ tinh trở nên khó khăn hơn, em bé sau này được sinh ra dễ mắc một số dị tật bẩm sinh.
Phòng tránh tinh trùng dị dạng
Tình trạng tinh trùng dị dạng, tinh trùng yếu và ít có thể do những tác động tiêu cực của lối sống, chế độ ăn uống và tập luyện không khoa học gây ra. Các chuyên gia đưa ra lời khuyên cho những nam giới muốn cải thiện tinh trùng, giảm thiểu tỷ lệ tinh trùng dị dạng như sau:
Ăn uống khoa học
Lựa chọn thực phẩm tốt cho tinh trùng như đồ ăn giàu chất đạm (thịt bò, lươn, cua, tôm…), chất xơ (rau xanh, cà rốt, bông cải xanh…) vitamin C (trái cây tươi), axit folic (rau chân vịt, măng tây, lòng đỏ trứng, bông cải xanh…), kẽm (ngao, hàu, sò…).
Hạn chế uống rượu
Đã có nhiều bằng chứng “tố cáo” rượu chính là thủ phạm làm tăng nguy cơ vô sinh ở nam giới, đặc biệt là những loại rượu mạnh. Nếu mỗi ngày bạn uống hơn 1 ly rượu sẽ làm giảm hormone testosterone, gây suy yếu ham muốn tình dục và ảnh hưởng tới chất lượng, số lượng tinh trùng. Ngoài ra, thường xuyên uống nhiều rượu sẽ làm biến đổi hình dạng và cấu trúc của tinh trùng.
Ngừng hút thuốc lá
Hãy từ bỏ thuốc lá nếu như không muốn ảnh hưởng tới chất lượng thế hệ sau bởi trong khói thuốc có chứa nhiều chất độc hại như chì, cadmium, benzo apyrene… Một gói thuốc có thể khiến nồng độ cadmium trong tinh dịch tăng cao đáng kể và đồng thời kéo giảm nồng độ kẽm. Điều nãy khiến ADN của tinh trùng bị tổn hại, sản sinh ra tinh trùng dị dạng.
Tập luyện điều độ
Việc điều chỉnh sinh hoạt, xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh kết hợp với luyện tập thể dục thể thao hợp lý sẽ giúp nam giới kéo dài bản lĩnh đàn ông đồng thời duy trì chất lượng tinh trùng khỏe mạnh, tránh tình trạng vô sinh do tinh trùng yếu hay tinh trùng dị dạng.
Tình dục an toàn
Việc đảm bảo quan hệ tình dục an toàn sẽ giúp bạn tránh được nguy cơ mắc các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục. Những bệnh này có thể là tác nhân gây các bệnh liên quan tới tinh hoàn, suy giảm sinh tinh, ảnh hưởng tới ADN của tinh trùng.
Điều trị tinh trùng dị dạng
Để đảm bảo khả năng thụ thai, các bác sĩ sẽ tiến hành chọn lọc các tinh trùng bình thường, kết hợp với các phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại như bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI), thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI).
Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI)
Phương pháp này được thực hiện bằng việc bác sĩ sẽ dùng một ống thông nhỏ để đưa tinh trùng (đã được lọc rửa và chọn lọc) qua cổ tử cung và bơm trực tiếp vào buồng tử cung. Nguyên tắc nhằm làm giảm các tác động bất lợi của môi trường âm đạo và chất nhầy cổ tử cung lên tinh trùng; đồng thời đặt tinh trùng ở vị trí gần trứng nhất để tăng cơ hội thụ thai và thường áp dụng cho trường hợp tinh trùng bất thường nhẹ.
Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF)
Thụ tinh ống nghiệm được thực hiện bằng cách cho tinh trùng và trứng kết hợp với nhau trong ống nghiệm để tạo thành phôi. Sau khi phôi hình thành được 2-5 ngày, bác sĩ sẽ chuyển phôi vào buồng tử cung của người vợ để thụ thai. Tỷ lệ thành công ở phương pháp này khoảng 30-40% và thường áp dụng trong trường hợp tinh trùng của yếu, bất thường nhẹ.
Tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI)
Cho phép điều trị vô sinh nam do tất cả các trường hợp dạng bất thường vì chỉ cần 1 tinh trùng bình thường cũng có thể thụ tinh với trứng và tạo thành phôi
Hiện nay, vẫn chưa có một loại thuốc đặc trị nào chuyên trị dị dạng tinh trùng, tỷ lệ điều trị vô sinh do tinh trùng dị dạng cao hay thấp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó công nghệ hiện đại, tay nghề và kinh nghiệm của bác sĩ cũng như các chuyên viên phôi học là hết sức quan trọng.